ASICS - Anima Sana In Corpore Sano

Nee, we gaan het hier niet over sportschoenen hebben. ASICS, de Japanse producent van sportmateriaal, is zijn naam gaan lenen bij de Romeinen. Het acroniem of letterwoord gevormd door de beginletters van het oorspronkelijke ‘Mens Sana in Corpore Sano’, MSICS, bekte echter niet zo goed. Daarom hebben de Japanners het lichtjes aangepast naar ‘Anima Sana In Corpore Sano’ (wat in c hetzelfde wil zeggen: een gezonde geest in een gezond lichaam). En laat daar nu tegenwoordig net het probleem liggen. Door het vele telewerk heeft een groot deel van de werknemers geen gezonde geest meer en laat de gezondheid van het lichaam ook meer en meer te wensen over. De mentale en de fysieke gezondheid van telewerkers begint inderdaad serieus te lijden onder deze ‘abnormale’ arbeidsomstandigheden.

Nieuwe bezems vegen schoon

Aanvankelijk verwelkomden veel mensen het thuis- of telewerken. Zeker zij die dagelijks voor een lange en/of moeilijke verplaatsing stonden om op hun werkplaats te geraken (of om ’s avonds tijdig terug thuis te komen). Geen files, geen overdruk openbaar vervoer, geen gejaag om op tijd in de crèche of de opvang te zijn: alleen maar voordelen. Snel werd het echter duidelijk dat de stoel of het bureau van de werkgever toch van een andere kwaliteit waren dan de keukenstoel en dito tafel. Allerlei overbelastingsletsels begonnen de kop op te steken. Na verloop van tijd werd ook duidelijk dat niet alle collega’s vervelende stoorzenders in onze drukke bezigheden zijn. Het koffieapparaat in onze keuken is niet echt spraakzaam te noemen: de eenzaamheid begon door te wegen.

Nu we een jaar verder zijn en de druk om te telewerken nog niet echt afneemt, willen we als externe preventiedienst onze expertise in het voorkomen van deze problemen dan ook ten dienste van onze klanten stellen. Deze expertise heeft dus zowel betrekking om het mentale als op het lichamelijke. Het vakgebied van respectievelijk onze psychologen en onze ergonomen.

CAO 149 (betreffende aanbevolen of verplicht telewerk omwille van de coronacrisis)

Telewerken heeft zoals gezegd ontegensprekelijk een aantal positieve kanten. Een van de voornaamste pluspunten is de efficiëntere invulling van de dag: geen woon-werkverkeer, weinig of geen ‘mag-ik-je-even-storen-collega’s’, geen drukke kantoorlandschappen … De nadelen zijn echter ook legio: het vervagen van de vaste structuren, langere dagen, kinderen die afstandsonderwijs moeten volgen, geen aangepaste ‘werkruimte’ …

Om een aantal van deze punten te regelen hebben de sociale partners reeds in 2005 een CAO afgesloten (CAO 85, in 2008 gewijzigd door CAO 85 bis). Deze collectieve arbeidsovereenkomst ging er echter nog vanuit dat het telewerk op vrijwillige basis gebeurde en dit zowel vanuit het standpunt van de werkgever als uit dat van de werknemer. Om de coronacrisis het hoofd te kunnen bieden heeft de overheid van telewerk nu zowat de norm gemaakt: het moet tenzij het niet anders kan. Daarom is er begin van dit jaar een nieuwe CAO afgesloten: CAO 149. In deze overeenkomst is ook een rubriek over welzijn op het werk opgenomen. Zonder op alle details te willen ingaan, wordt er vermeld dat de werknemers moeten geïnformeerd worden ‘over de namen en contactgegevens en de ondersteuning geboden door de direct leidinggevende, de preventieadviseurs bevoegd voor arbeidsveiligheid, arbeidsgeneeskunde en psychosociale aspecten van de interne of de externe preventiedienst, en desgevallend ook de vertrouwensperso(o)n(en)’. De thuiswerker moet dus duidelijk weten waar hij of zij naartoe kan met zijn of haar eventuele problemen. Artikel 15 van de CAO bepaalt ook dat de werkgever passende maatregelen moet nemen om de verbondenheid van de telewerkers met de collega’s en met de onderneming te behouden en om isolatie te voorkomen.

De mogelijkheid wordt geopperd om ‘goed georganiseerde en beperkte terugkeermomenten’ in te plannen (met respect voor de sanitaire voorschriften natuurlijk). In deze initiatieven moet er bijzondere aandacht gaan naar de meest kwetsbare telewerkers (zij die door hun persoonlijke situatie, gezins- en/ of huisvestingssituatie tijdens het telewerk met bijkomende spanningen te maken hebben).

Mens (of Anima dus) Sana – Een gezonde geest

Omdat fysieke meetings bijna niet meer plaatsvinden, worden onze ‘echte’ sociale contacten ingeruild voor regelmatige meetings via ons computerscherm. En laat nu net het sociale contact een essentiële hulpbron zijn in het kunnen dragen van uitdagingen die op ons pad komen. Inzetten op initiatieven om de sociale ondersteuning uit te dragen, zijn dan ook geen overbodige luxe.

Ons mentaal welzijn kan sterk onder druk komen te staan door de aanpassingen die we hebben moeten doormaken en nog steeds doormaken. Het stimuleren van de zelfredzaamheid van individuen en het weerbaar maken zijn belangrijke pijlers van een preventiebeleid. Een crisis is echter niet per definitie negatief. Zei een bekende Vlaamse ondernemer (André Leysen) immers reeds lang geleden niet: ‘Crisissen zijn uitdagingen?’. De uitdagingen die we op ons bord kregen, worden door elk van ons op een andere manier aangepakt.

Een belangrijke rode draad doorheen dit gegeven is uiteraard wel de veerkracht die we als individu aan de dag kunnen leggen. Want deze hele omschakeling is per definitie niet nefast. Het kan ons uitdagen om het beste in onszelf naar boven te halen, ondanks de tegenslagen … “Veerkracht is het vermogen om je aan te passen aan stress en tegenslag en daar misschien zelfs sterker uit te komen. Het gaat niet enkel over ‘terugveren’ naar de oorspronkelijke positie, maar ook om doorgroeivermogen” (Gezond leven.be). Het goede nieuws is dat veerkracht een dynamisch karakter heeft en bovendien getraind kan worden!

Copore Sano – Een gezond lichaam

Niet iedereen heeft de luxe thuis over een eigen bureau tebeschikken, om nog maar te zwijgen van de situaties waar beide partners moeten telewerken. De huizen waar er twee volwaardig ingerichte bureaus te vinden zijn, kan je bij wijze van spreken op één hand tellen. Om deftig thuiswerk mogelijk te maken wordt er trouwens meestal enkel aan de IT-mogelijkheden gedacht (laptop, WIFI-verbinding, printer …) en wordt de inrichting van de werkplek aan de werknemer overgelaten. Een niet aangepaste werkomgeving zorgt natuurlijk wel voor een stijging van de fysieke klachten. De kinesisten weten dan tegenwoordig ook niet waar eerst beginnen in de behandeling van o.a. nek- en schouderklachten. Een goede bureaustoel, een tafel op juiste hoogte, een groot scherm, een afzonderlijk en instelbaar toetsenbord en een optische muis zijn onontbeerlijk bij regelmatig thuiswerken.

Werknemers moet ook duidelijk uitgelegd worden hoe ze deze apparatuur moeten gebruiken om een goede werkhouding te creëren. In ons laatste CLB Nieuws van 2020 gingen we hier trouwens al dieper op in (‘De tijd gaat snel, gebruik hem wel’). Naast nadelen kan telewerk ook kansen bieden om sedentair gedrag – langdurig stilzitten – te doorbreken: je kan bijvoorbeeld het bureauwerk regelmatig eens onderbreken om een korte huishoudelijke taak uit te voeren. Telefoneren kan vaak perfect terwijl je rondjes rond de keukentafel loopt en ook een rapport lezen, hoeft niet per se zittend te gebeuren.

Online-oplossingen voor online-problemen

CAO 149 stelt, zoals hoger vermeld, dat de telewerker de bedoelde personen (leidinggevenden, preventieadviseurs …) op gepaste manieren moet kunnen contacteren. Deze ‘gepaste manieren’ worden ook onmiddellijk gespecifieerd. Gezien inspectiebezoeken van preventiediensten omwille van de pandemie niet aangewezen zijn, kunnen bijvoorbeeld foto’s of videoconferenties gebruikt worden. Daarom is er ook vanuit CLB Academy (i.s.m. CLB Externe Preventie) een pakket aan online-diensten samengesteld. Deze webinars hebben zowel op het mentale, het fysieke als het organisatorische aspect van telewerken betrekking.

Ontdek hier onze webinars >>