Werken geeft meer dan alleen psychische belasting: nieuwe wetgeving ergonomie van kracht op 25 mei

De laatste jaren lijkt het soms of werken enkel mentale, psychische of psychosociale risico’s met zich meebrengt. De artikels over burn-out, ongewenst gedrag (van welke aard dan ook), stress, psychosociale belasting e.d. zijn bijna niet bij te houden. Nochtans is een groot deel van de werkende bevolking ook nog altijd blootgesteld aan lichamelijke belasting.

Uit cijfers van de VerV (de Beroepsvereniging voor Ergonomie) uit 2020 blijkt dat 57% van de Belgische werknemers aangeeft dat werkgerelateerde gezondheidsproblemen te wijten zijn aan lichamelijke klachten (bij 24% zijn stress, angst of depressie de trigger, terwijl bij de resterende 19% somatische klachten aan de basis liggen van gezondheidsklachten). Dit zijn de voornaamste risicofactoren:

Deze risico’s komen in een ganse reeks van sectoren voor: van productiebedrijven over bouw, logistiek en transport tot de zorgsector. Zowel arbeiders als bedienden lopen risico. De gevolgen situeren zich over het ganse lichaam, letterlijk van kop tot teen: nek- en rugklachten, schouder-, arm en polsklachten, problemen met heupen, knieën of voeten. Bij meer dan de helft van de mensen treden er problemen op meerdere niveaus op.

De wetgever heeft het dan ook nodig geacht aan deze risico’s de nodige aandacht te besteden. De wetgeving op ergonomie is natuurlijk niet nieuw. Al geruime tijd zijn er in Boek VIII (nu nog ‘Ergonomische belasting’ genoemd) van de Codex over het Welzijn op het Werk drie titels terug te vinden: over werkzitplaatsen en rustzitplaatsen, over werken met beeldschermen en over het manueel hanteren van lasten. Daar komt nu een inleidend hoofdstuk bij. In dit stuk wetgeving komen de algemene principes van ergonomisch werken en het gezondheidstoezicht aan bod. Aan de bestaande hoofdstukken wijzigt er voorlopig niets.

DEFINITIES
Om het een en ander duidelijk te stellen worden in Boek I (Algemene beginselen), Titel 1 (Inleidende bepalingen), Hoofdstuk 4 een aantal nieuwe definities toegevoegd. In dit hoofdstuk staan momenteel 29 definities, gaande van risico, gevaar, globaal preventieplan tot werklokaal. In het Koninklijk Besluit (KB) zullen alleszins vier definities, voor volgende begrippen, aan de lijst toegevoegd worden:

• 30. Preventie-adviseur ergonoom: preventie-adviseur die beantwoord aan de voorwaarden bedoeld in artikel II.3-30,§1,3. 
• 31. Ergonomie op het werk: een aanpak die erop gericht is het werk, met inbegrip van de werkpost en de werkomgeving, aan te passen aan de mens, rekening houdend met diens fysieke, mentale, psychische en sociale kenmerken, en die moet worden toegepast op alle domeinen.
• 32. Inzake welzijn op het werk, Musculoskeletale aandoeningen (MSA): gezondheidsproblemen die betrekking hebben op musculoskeletale structuren zoals spieren, pezen, ligamenten, zenuwen en gewrichten, en die zich inzonderheid uiten in aandoeningen van de rug, nek en bovenste of onderste ledematen en die door musculoskeletale risico’s op het werk worden veroorzaakt of verergerd. 
• 33. Musculoskeletale risico's op het werk: de kans dat één of meerdere werknemers lichamelijke schade, zoals MSA of andere gezondheidsproblemen, ondervinden ten gevolge van een blootstelling aan biomechanische of andere risicofactoren op het werk, waarop de werkgever een impact heeft.

NIEUWE TITEL EN NIEUWE INDELING VAN BOEK VIII
Boek VIII zal inderdaad niet meer ‘Ergonomische belasting’ heten, maar als ‘Ergonomie op het werk en preventie van MSA’ door het leven gaan. En dit is niet zomaar een cosmetische opsmukoperatie. Er worden een aantal algemene bepalingen toegevoegd, informatie en opleiding komt aan bod en het gezondheidstoezicht wordt nader omschreven. Omdat je een ‘Boek’ in de Codex moeilijk met dit soort zaken kan eindigen, komt deze titel vóór de reeds bestaande titels. Om niet alles te moeten veranderen heeft titel 1 zijn positie moeten afgeven aan dit nieuwe stuk wetgeving, en is het verplaatst naar de laatste plaats en wordt het derhalve titel 4. De nieuwe indeling zal dus zijn:

• Titel 1: Algemene bepalingen
• Titel 2: Beeldschermen
• Titel 3: Manueel hanteren van lasten
• Titel 4: Werkzitplaatsen en rustzitplaatsen

De drie bestaande titels blijven onverkort behouden omdat ze de omzetting van Europese Richtlijnen in Belgisch recht omvatten. Ze worden daarom beschouwd als specifieke bepalingen die van toepassing zullen zijn ter aanvulling van de algemene bepalingen die in de nieuwe titel 1 worden ingevoerd. Deze nieuwe titel wordt op zijn beurt onderverdeeld in 3 hoofdstukken: eentje over risicoanalyse en preventiemaatregelen, eentje over informatie en opleiding voor werknemers en comitéleden en tenslotte nog een hoofdstuk over het gezondheidstoezicht.

RISICOANALYSE EN ALGEMENE MAATREGELEN
De vlag dekt hier de lading, want we vinden hier o.a. terug dat de werkgever ervoor moet zorgen dat werkplekken voldoen aan de ergonomische principes en dat hij dit moet doen middels een risicoanalyse. Op basis van een niet exhaustieve lijst van zes biomechanische risicofactoren tracht men ervoor te zorgen dat de werkposten ontworpen, ingericht en aangepast zijn volgens ergonomische principes om musculoskeletale aandoeningen en andere gezondheidsproblemen te voorkomen.

1. Het gebruik van kracht, inzonderheid bij grijpen, samendrukken, torsie, druk, vastgrijpen, tillen of laten zakken, duwen of trekken, dragen of verplaatsen. 
2. Repetitieve bewegingen.
3. De duur en de frequentie van de bewegingen of taken.
4. De werkhoudingen, inzonderheid extreme, ongemakkelijke, ongunstige of statische houdingen.
5. De werkbewegingen, inzonderheid bereik, hoek en snelheid van de beweging.
6. De kracht van het contact, inzonderheid bij het vastgrijpen van gereedschap, of plaatselijke druk.

Zoals altijd wordt de werkgever natuurlijk niet zelf verondersteld deze risicoanalyse uit te voeren. Hij doet hiervoor beroep op zijn of haar interne preventieadviseur en voor meer ingewikkelde dossiers op een preventieadviseur-ergonoom. Indien de aard van de problemen dit nodig maken, moeten ook de
andere preventiedisciplines (arbeidshygiëne, psychosociale…) ingeschakeld worden. Vermits ergonomie natuurlijk niet op zichzelf staat zullen ook de andere risicofactoren van de werkpost in ogenschouw moeten genomen worden. Zeker bij de aanpassing van bestaande arbeidsposten is de inbreng van de betroffen werknemers essentieel. Zij zijn het immers die zeer goed weten waar het schoentje wringt, waar ze problemen mee ervaren.

Deze risicoanalyse moet zowel voor nieuwe (primaire preventie) als voor bestaande (secundaire preventie)
arbeidsposten gebeuren en ze moet op regelmatige basis (en in elk geval één keer per jaar) herhaald worden. Deze herhaalde risicoanalyse is zeker nodig wanneer er fundamentele wijzigingen aan de arbeidspost zijn aangebracht, maar ook als de genomen maatregelen niet de verwachtte resultaten hebben. Dit laatste kan bijvoorbeeld blijken uit de resultaten van het gezondheidstoezicht of uit reïntegratiedossiers. Naast het vaststellen van de risico’s moeten er natuurlijk ook passende preventiemaatregelen voorgesteld worden. Zowel het CPB als de preventie-adviseur ergonomie spelen hierin een grote rol en moeten dan ook hun voorafgaandelijk advies geven. Zowel de resultaten van de risicoanalyse als de voorgestelde preventiemaatregelen worden opgenomen in het Globaal Preventieplan en in het Jaaractieplan.

INFORMATIE EN OPLEIDING
Het principe dat we zowat in alle wetgeving over veiligheid en gezondheid terugvinden is dat van informatie, vorming en opleiding. Zowel de werknemers als het comité zullen ook hier moeten geïnformeerd en opgeleid worden over de principes van het KB, over de principes van musculoskeletale risico’s dus. Er zal kennis moeten overgebracht worden die over de risico’s en de preventiemaatregelen gaat. Maar ook de rol van de hiërarchische lijn moet aan bod komen. Tenslotte zullen de betrokken partijen ook inzicht moeten hebben in ergonomische werkmethoden, in maatregelen voor gezondheidstoezicht en over de gezondheidsproblemen zelf. Weten welke musculoskeletale aandoeningen of andere gezondheidsproblemen door het werk veroorzaakt worden en hoe die te melden.

GEZONDHEIDSTOEZICHT
Het derde deel van het nieuwe KB handelt over het gezondheidstoezicht van werknemers die worden blootgesteld aan risico’s op musculoskeletale aandoeningen. Dat dit toezicht gebeurt in overeenstemming met de bepalingen van Titel 4 van boek I van de Codex is vanzelfsprekend. Werknemers die zijn blootgesteld aan risico’s op dit soort aandoeningen zullen dus ook onderworpen zijn aan het gezondheidstoezicht.

WAT KAN CLB EXTERNE PREVENTIE VOOR JOU DOEN?
De wetgeving zoals die op dit moment bestaat blijft bestaan maar wordt aangevuld met een aantal algemene principes. Een van de belangrijke aanvullingen is de preventieve ergonomie: als van bij het ontwerp van een installatie of een arbeidspost zal men een risicoanalyse moeten uitvoeren. Gezien dit soort
analyses meestal tamelijk complex zijn is de inbreng van de preventie-adviseur ergonomie vaak onontbeerlijk. Maar ook bij de aanpassing van bestaande arbeidsposten kan zijn of haar advies van grote waarde zijn. De preventie-adviseur kan m.a.w. een grote hulp zijn bij de implementatie van de nieuwe wetgeving. 

Wil je actie ondernemen in functie van deze nieuwe wetgeving? Neem dan contact op met onze preventieadviseurs ergonomie, via ergonomie@clbgroup.be.

Lees ook...